Հալեպ-Ստեփանակերտ-Երևան. նույնն էր նաև 1915-ին, երբ մերոնք գաղթեցին Մարաշից
Հալեպից՝ Ստեփանակերտ, Ստեփանակերտից՝ Երևան։ Արևելյան արտաքինով ու նուրբ դիմագծերով հայուհին Իզաբել Դանգորյանն է։ 2012 թվականին, երբ Հալեպում ծայր առավ հերթական պատերազմը, նա ամուսնու ու 3 մանկահասակ երեխաների հետ տեղափոխվեց Հայաստան՝ բնակության վայր ընտրելով Արցախը։
«Մենք երկար չենք քննարկել թե որտեղ ենք մնալու։ Հստակ էր մի բան, եթե Հայաստան, ապա Արցախ, ազատագրված հայրենիքը նաև մեր կարիքն ունի։ Եկանք Ստեփանակերտ ու առաջին հայացքից սիրահարվեցի քաղաքին, մարդկանց, վարք ու բարքին, արաբական երկրների համեմատ այն խիստ տարբերվող էր»,- MediaHub-ին պատմում է Իզաբելը։
Մինչև նոր միջավայրին հարմարվելը սկզբնական շրջանում շատ դժվարություններ են եղել։ Հաղթահարվել է սակայն իրենց ուժեղ կամքի շնորհիվ։ «Երեխաներս հարմարվեցին դպրոցին, ընկերներ ձեռք բերեցին, մենք էլ մեր հերթին նոր ընկերներ ունեցանք։ Ամուսինս իր եղբոր հետ Արցախ բերեց նոր մշակույթ։ Հադրութի շրջանում փորձարկեցինք ցիտրուսային, արևադարձային և մերձարևադարձային մշակաբույսեր։ Արդյունք ստանալուց հետո՝ սկսեցինք զբաղվել։ Նույնիսկ Արցախում էին զարմացել, որ կարելի էր այնտեղ զբաղվել կիվիի, ձիթապտղի ու այլ ցիտրուսային մրգերի մշակությամբ»,- ասում է մեր զրուցակիցը։
2018 թվականին Իզաբելն ու ամուսինը՝ Հովիկը, Ստեփանակերտի Թումանյան փողոցում հիմնում են ընտանեկան բիզնեսը՝ «Սամրա»-ն, արևելյան համերով խոհանոցը։ Կարճ ժամանակում այն դառնում է արցախցիների ու Արցախ այցելած հյուրերի սիրելի վայրը։ Իզաբելն ու ամուսինը վայելում էին բոլորի սերն ու հարգանքը։
«Հալեպից հետո միայն Ստեփանակերտում ես ինձ տանն էի զգում։ Արդեն մի կողմ էինք թողել այնտեղի հետ մեզ կապող բոլոր հիշողություններն ու ապրում էինք երջանիկ կյանքով։ Մեկ վայրկյան անգամ չեմ փոշմանել, որ բնակության վայր եմ ընտրել ազատագրված հայրենիքը։ Ափսոս, որ երջանկությունն այդ երկար չտևեց»։
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմին Ասմարյանների ընտանիքի հիմնադրած «Սամրա» արագ սննդի կետը միակ տեղն էր, որը բաց էր գրեթե 24 ժամ։ Իզաբելն ու ամուսինն օրական հարյուրավոր հյուրեր են ընդունել ու ճանապարհել, կերակրել դիրքերից իջած զինծառայողներին, Ստեփանակերտում մնացած քաղաքացիներին, պատերազմ լուսաբանող լրագրողներին, Հայաստանից օգնության եկած կամավորականներին․ բոլորին՝ անվճար հիմունքներով։ Իսկ երբ հանկարծակիորեն միանում էր օդային տագնապը, բոլորի համար նկուղում տեղ կար։
«Դա միակ բանն էր, որ կարող էինք անել։ Արցախը մյուսների պես մերն էինք համարում և պարտավորություն ուեինք անել դա։ Մեծ բան չէր։ Մենք էլ մեր սերն այդ հողի հանդեպ արտահայտում էինք մարդկանց հյուրասիրելով»,- պատմում է կինը։
Պատերազմի ելքը վշտացրել էր Իզաբելին, բայց նա երբեք չի կոտրվել։ Հակառակը, ինքն էր բոլորին հույս տալիս, հանգստացնում։ Հադրութի շրջանի գրավումից հետո, թշնամու վերահսկողության տակ է մնում նաև Ասմարյանների հիմնած այգին։ Նորը կառուցել են Ասկերանի շրջանում։
«Երեխաներս արդեն մեծ էին, անկախ ամեն ինչից մենք հիմնականում մտածում էինք նրանց լավ կրթություն տալու մասին։ Մի կերպ հաղթահարելով հետպատերազմյան դժվարությունները՝ հույս էինք պահում, որ մինչև 2025 թվականը Արցախի հարցի շուրջ թշնամու հետ կոմպրոմիսի կգնանք, ինքնավարության կարգավիճակ կտան, ամեն ինչ լավ կլինի, բայց 2023 թվականին գենետիկ հիշողությամբ գնացի 1915 թվականի Մարաշ, որտեղից գաղթել են իմ նախնիները և հայկական գաղութ ստեղծել Հալեպում։ Նույնն էին արել նաև ամուսնուս պապերը՝ տեղահանվելով Ուրֆայից։ Պատմության կրկնություն էր, նույն դերակատարներով»։
Գաղթի ճամփան Իզաբելն անցել է իր 14-ամյա որդու՝ Հովհաննեսի հետ, դուստրը՝ Արփին, հոր մեքենայով է դուրս եկել։ Ամբողջ ճանապարհին երիտասարդ կնոջը մտահոգել է Արցախի այն մի փոքր դրախտավայրի կորուստը, որտեղ կյանք ու սեր կար, որտեղ ինքը եկել է քիչ ուշացումով, բայց ապրում էր տանտիրոջ իրավունքով։
«Անկեղծ շատ կարոտում եմ Արցախը։ Երբ 2012-ին դուրս եկանք Հալեպից, հազարավոր սիրիահայեր եկան Երևան, այստեղից հիմնականում մեկնեցին Եվրոպա, մենք նախընտրեցինք Արցախը, գիտակցելով, որ հայրենիքը պիտի շենացնենք այնտեղ ապրելով։ Շուտով 6 ամիս կլինի ինչ հարկադրաբար լքել ենք մեր տները, գիշերը չեմ քնում կարոտում եմ մարդկանց։ Իմ ընկերների մեծ մասը բարեբախտաբար մնաց Հայաստանում, մեկ-մեկ տեսնվում ենք, այդպես Արցախի կարոտն առնում եմ մարդկանցից»,- ասում է նա։
Իզաբելի խոսքով՝ նորից ինքը կվերադառնա Ստեփանակերտ, միայն արմատական փոփոխություններից հետո, ադրբեջանցիների կազմում՝ երբեք։ «2020-ից հետո ռոմանտիզմով էինք ապրում, համոզված, որ մի ինչ որ փոփոխություն կլինի։ Գոնե բլոկադայի ժամանակ պիտի հասկանայինք, որ սա միջազգային խաղ է, մեզանից կախված չէ։ Ափսոս ուշ հասկացանք»։ Իզաբելի ընտանիքն ապրում է Երևանում։ Երեխաները սովորում են տարբեր ուսումնական հաստատություններում։ Կրթություն ստանան, հետո իրենք կորոշեն որտեղ են պատկերացնում իրենց ապագան»,- եզրափակեց մեր զրուցակիցը։
Հունան Թադևոսյան
