Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը պահպանելու համար ցանկացած քայլի պատրաստ լինելը վաղուց դարձել է հայկական քաղաքական կյանքի անքակտելի իրողություն։ Այդ համատեքստում լիովին հասկանալի է գործող իշխանությունների ներկայիս գիծը, որի շրջանակում ներքին ընդդիմությունը ներկայացվում է որպես «Ռուսաստանի հինգերորդ շարասյուն», իսկ արտաքին աջակցություն որոնվում է Բրյուսելում։  Ժողովրդավարության պաշտպանության կարգախոսների ներքո փաստացի ձևավորվում է մի համակարգ, որտեղ օրինական քաղաքական սուբյեկտ է համարվում բացառապես իշխող թիմը, մինչդեռ մնացած բոլոր դերակատարները ինքնաբերաբար դուրս են մղվում թույլատրելի քաղաքական դաշտից։

Այս առումով հատկանշական էր Եվրոպական միության արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության հարցերով բարձր ներկայացուցիչ Կայա Կալլասի վերջին հայտարարությունը։ Նա հաստատեց, որ 2026 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից առաջ Հայաստանը դիմել է Եվրամիությանը՝ ընտրական գործընթացին արտաքին միջամտությունը կանխելու նպատակով աջակցություն ստանալու խնդրանքով։ Նրա խոսքով՝ ԵՄ-ում արդեն քննարկվում է, թե ինչ գործիքներով կարելի է «օգնել Հայաստանին» այդ հարցում։ Իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության մեկնաբանությամբ՝ նման աջակցությունը ներկայացվում է որպես ժողովրդավարության պաշտպանության անհրաժեշտ քայլ, մինչդեռ իրականում այդ հասկացության տակ թաքնված է գործող քաղաքական ռեժիմի իշխանության պահպանման ձգտումը, իսկ ցանկացած այլընտրանքային դիրքորոշում ավտոմատ կերպով պիտակավորվում է որպես պրոռուսական և թշնամական։

Այս ֆոնին առանձնապես ուշագրավ է Մոսկվայի զուսպ, բայց գնալով ավելի հստակ դիրքորոշումը։ «ՌԻԱ Նովոստի»-ին տված հարցազրույցում Ռուսաստանի ԱԳՆ ԱՊՀ երկրների չորրորդ վարչության տնօրեն Միխայիլ Կալուգինը դիվանագիտական կոռեկտությամբ ակնարկեց, որ առանց Ռուսաստանի մասնակցության «TRIPP» նախագիծը, որը հայտնի է նաև որպես «Թրամփի երթուղի», չի կարող դիտարկվել որպես իրատեսական։ Միաժամանակ նա անդրադարձավ Սամվել Կարապետյանի շուրջ ստեղծված իրավիճակին, որը արդեն շուրջ կես տարի գտնվում է կալանքի տակ՝ առանց դատական որոշման։ Կալուգինի խոսքով՝ նման գործելակերպը լուրջ մտահոգություններ է առաջացնում այլ ռուսաստանյան գործարարների շրջանում՝ ստիպելով նրանց զգուշությամբ վերաբերվել Հայաստանում գործունեության հեռանկարներին և ներդրումային միջավայրի կայունությանը, ինչը անխուսափելիորեն անդրադառնում է նաև երկկողմ առևտրի վրա։

Առանձին ուշադրության է արժանի նաև «TRIPP» նախագծի շուրջ ձևավորված տարածաշրջանային համատեքստը։ Դրա դեմ այսօր հանդես է գալիս Թեհրանը։ Իրանի Իսլամական հեղափոխության առաջնորդի միջազգային հարցերով ավագ խորհրդական Ալի Աքբար Վելայաթին բացահայտ հայտարարել է, որ այսպես կոչված «Թրամփի կովկասյան ծրագիրը» լուրջ սպառնալիք է Իրանի անվտանգության համար և իր էությամբ չի տարբերվում Զանգեզուրի միջանցքից։

«Զանգեզուրի միջանցք» ձևակերպումը առանցքային է և լիովին համընկնում է Բաքվի, Անկարայի և մի շարք այլ թյուրքական պետությունների հռետորաբանության հետ։

Միևնույն ժամանակ ռուսական դիվանագիտությունը բավական հստակ հիշեցնում է, որ խոսքը վերաբերում է մի երթուղու, որը նախկինում արդեն քննարկվել և համաձայնեցվել է Եռակողմ աշխատանքային խմբի շրջանակում։ Դիվանագիտական լեզվով ասած՝ սա նշանակում է, որ տվյալ հարցով պայմանավորվածությունները գոյություն են ունեցել դեռևս մինչև ներկայիս ձևակերպումները։

2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի կապիտուլյացիայից հետո Փաշինյանը դե ֆակտո համաձայնել էր միջանցքային ձևաչափին՝ ռուս սահմանապահների ներկայության պայմանով։ Սակայն հետագայում գործընթացին ակտիվորեն ներգրավվեց Եվրամիությունը, որը մինչ այդ զբաղեցնում էր սպասողական դիրք՝ ակնկալելով, որ Ռուսաստանն ինքնուրույն կկանգնեցնի պատերազմը Արցախում։ Հենց եվրոպական միջնորդների ազդեցությամբ Երևանը հրաժարվեց Արցախից, ինչի արդյունքում կասկածի տակ դրվեց նաև ռուս սահմանապահների ներկայությունը՝ ոչ թե հենց միջանցքի գոյությունը, այլ դրա նկատմամբ ռուսական վերահսկողությունը։

Սխալ կլինի կարծել, թե Ուկրաինայում ընթացող պատերազմի պայմաններում Մոսկվան չի նկատել այս քաղաքական համադրությունը։ Այն նկատվել և արձանագրվել է։ Ավելին՝ «TRIPP» նախագծի հարցում Ռուսաստանն այսօր ունի տարածաշրջանային գործընկեր, ինչը ևս ավելի է բարդացնում Հայաստանի արտաքին քաղաքական դիրքը։

Եվ այս պայմաններում հայկական իշխանությունը, հայտնվելով ծայրահեղ բարդ աշխարհաքաղաքական իրողությունների մեջ, նախընտրում է հենարան փնտրել եվրոպական բյուրոկրատիայի շրջանակներում՝ փորձելով ապահովագրել սեփական քաղաքական ապագան 2026 թվականի ընտրությունների նախաշեմին, անգամ առանցքային տարածաշրջանային դերակատարների հետ հարաբերությունների հետագա սրման գնով։

Նիկոլ Փաշինյանի համար 2026 թվականի ընտրությունները ներկայանում են որպես վերջին, վճռորոշ պայքար, որտեղ գործի են դրվում բոլոր հնարավոր միջոցները։ Այս իմաստով նրա գործողությունների տրամաբանությունը հիշեցնում է Ֆրանսիայի թագավոր Լյուդովիկոս XV-ին վերագրվող արտահայտությունը՝ «ինձնից հետո թեկուզ ջրհեղեղ», երբ անձնական քաղաքական գոյատևումը գերադասվում է պետության երկարաժամկետ հետևանքներից։

Ազա Բաբայան