Կապիտուլյացիայի երկրորդ տարելիցին ընդառաջ՝ դարձյալ սրվել են տարբեր շրջանակներում, այդ թվում՝ ընդդիմության ներսում մեղավորներ նշանակելու, հանրային անառողջ մթնոլորտի պատճառներն ում ասես, բայց ոչ այս վարչախմբին վերագրելու տրամադրությունները։
Մինչդեռ փաստն այն է, որ անկումային այս հոգեվիճակի ֆոնին՝ հաղթանակած բանակի ու պետության մասին վաղուց արդեն խոսում ենք անցյալ ժամանակով, միջազգային հարթակում էլ արձանագրում Հայաստանի փաստացի ներկայացուցչի նկատմամբ արհամարհաբար վերաբերվելու բովանդակ ողբերգականությունը։ Հավաքականորեն կա՞ ավելի վիրավորական հոգեվիճակ, երբ քեզ խղճում են, և վերջնական կործանմանդ հետհաշվարկը դանդաղում է լոկ աշխարհի մեծերի խղճահարության պատճառով։
Հայաստանի պետական դրոշի քողի տակ ի ցույց դրվող նվաստ ու ստորաքարշ այս կեցվածքը, ցավոք, անուղղակիորեն տարածվում է այդ դրոշն իրենը համարող, ՀՀ քաղաքացու անձնագիր կրող ցանկացած պատվախնդիր հայի վրա, հետևաբար՝ այս գետնաքարշ իրավիճակի պատասխանատուն, այո՛, բոլորս ենք։ Այն, որ հետպատերազմյան երկու տարում Նիկոլ Փաշինյանը դեպի անդունդ գլորվող գնացքի մեքենավարն է, իսկ մենք՝ ուղևորները, նախևառաջ ուղևորների պատասխանատվությունն է։ Անգամ այն, որ Պուտինի, Մակրոնի, Միշելի, Բլինքենի կամ աշխարհի այլ մեծերի հետ պարբերաբար հաղորդակցվելով՝ Փաշինյանը Բաքվի բանտերում տարիներ շարունակ խոշտանգվող տասնյակ հայ ռազմագերիների հայրենադարձումը չի կարողանում ապահովել, դարձյալ մեր բոլորի ամոթն ու խարանն է։
Ճապոնական ծագմամբ բրիտանացի գրող Կազուո Իշիգուրոյի «Օրվա մնացորդը» վեպում լորդ Դարլինգթընն ասում է․ «Հակամարտության ավարտից հետո թշնամու հանդեպ ատելություն պահպանելն անվայելուչ է։ Եթե մարդուն տապալել ես, ուրեմն վերջ։ Պետք չէ սկսել հարվածել նրան»։
Արցախի մեծ մասի զավթումն, ինչպես տեսնում ենք, հակառակը՝ միայն գրգռել է թշնամու ախորժակը, թշնամանքն ամեն հայկականի ու Հայաստան պետության հանդեպ ավելի է խորացել։ Դրան ի հակադրություն՝ Փաշինյանի վարչախմբի պաշտոնական թեզը «խաղաղության օրակարգն» է, այն դեպքում, երբ տարիներ առաջ, երբ Արցախն անառիկ էր, Հայաստանի պետական դիրքորոշումը շատ ավելի կարծր ու սկզբունքային էր։ Մեր պետության ֆիզիկական բնաջնջումը երազող, իրենց քարտեզներն առանց հարևան Հայաստանի պատկերող ադրբեջանցիների և թուրքերի հետ բարեկամություն անելու և խաղաղասիրության քարոզ չկար, հակառակը՝ առկա էր մշտական սպառնալիքի գիտակցումը, որ թշնամին նենգ է և խորամանկ։
Այն, որ երբեմնի տարածաշրջանային գործոնից Հայաստանն այսօր վերածվել է թշնամու քմահաճույքներն անմռունչ բավարարող կիսապետության, նախևառաջ այս վարչախմբի և նրա աջակիցների, այդ թվում՝ լուռ ինտելեկտուալների մեղքն է։ Կիսագրագետ, խեղճ ու գլխիկոր՝ նրանց ո՛չ քայլերը, ո՛չ էլ խոսքերն այլևս որևէ մեկի համար զարմանալի չեն։ Փորձում են հանրության մի հատվածին մոլորեցնել, իբր, Սյունիքում թշնամուն միջանցք չտալու վճռականությամբ, այն դեպքում, երբ վերջին երկու տարում շատ ավելի մեծ հանցանքներ են գործել մեր սահմանների անխախտելիության, տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության ապահովման հարցում։ Ո՞ւմ են պետք նման էժան հավաստիացումները, երբ պետության ամբողջ արևելյան սահմանը թրատված է, իսկ Վայոց ձորի և Սյունիքի մարզերն իրենց ամբողջ լայնությամբ դարձել են սահմանապահ։
Ո՞ւմ են պետք, ո՞ւմ քիմքն են շարժում Բրյուսելի, Սոչիի կամ Մոսկվայի եռակողմ հանդիպումներից տարածվող լուսանկարները կամ կարճ տեսանյութերը, իշխանական քարոզչախմբի պնդմամբ՝ Փաշինյանի՝ «պարզաբանում պահանջող հայացքները», եթե այդ ամենի արդյունքում համատեղ հայտարարության մեջ Արցախի մասին որևէ հիշատակում չկա։ Բայց չէ՞ որ ամեն հաջորդ նմանատիպ միջազգային խայտառակությունից հետո Փաշինյանը հանգիստ վերադառնում է Երևան, ավելին՝ հսկայական շքախմբով նույնիսկ համարձակվում է զբոսնել քաղաքի կենտրոնում։
Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունից սկսած՝ քանի-քանի նման հայադավ պայմանավորվածություն է նա մարսել, ստորագրություն դրել, մտավախություններով վերադարձել Երևան, ապա անարգել շարունակել պաշտոնավարումը։ Փաշինյանն ինքն է մարտահրավեր նետել մեր հասարակությանը՝ փորձելով հասկանալ՝ մինչև ե՞րբ է հայ ժողովուրդը հանդուրժելու այս շարունակական ստորացումը։ Այդ հարցի պատասխանն էլ հենց նշանավորելու է իշխանափոխության մեկնարկը։
Դավիթ Սարգսյան