Հայերը և հույները նորից ու նորից գտնում են վերածնման ճանապարհը. ՀՀ դեսպան

Հունաստանում Հայաստանի Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպան Տիգրան Մկրտչյանի ելույթ է ունեցել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի 110-ամյա տարելիցի կապակցությամբ՝ Աթենքի «Ակրոպոլիս» թատրոնում տեղի ունեցած կենտրոնական քաղաքական ձեռնարկի ընթացքում՝ ընդգծելով, որ պատմությունը ցույց է տվել՝ «հայ ժողովուրդը, ինչպես և արյունակից եղբայրներ հույները, նորից ու նորից գտնում են վերածնման ճանապարհը։ Մեր հիշողությունը զենք չէ, այլ զարթոնքի աղբյուր»։Այդ մասին տեղեկացրել է Հունաստանում Հայաստանի դեսպանությունը։

Դեսպան Մկրտչյանն իր ելույթում նշել է. ««Սրբազան հայր, հոգևոր հայրեր, Հունաստանի խորհրդարանի և կառավարության արժանավոր ներկայացուցիչներ, ուժային կառույցների բարեկամներ, տեղական ինքնակառավարման կառույցների հարգարժան աշխատակիցներ, դիվանագետներ, Հունաստանի հայ համայնքի սիրելի քույրեր և եղբայրներ, տիկնայք և պարոնայք,

Ապրիլի 24-ից ի վեր Հայաստանում, Հունաստանի բազմաթիվ քաղաքներում, աշխարհի տարբեր անկյուններում հիշատակվում է Օսմանյան կայսրությունում Երիտթուրք ղեկավարության կողմից ծրագրավորված և իրականացված Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի 110-րդ տարելիցը, հիշատակի բազմաթիվ միջոցառումներ են կազմակերպվում՝ քաղաքական, համայնքային, մշակութային։ Քաղաքական առաջնորդները հանդես են գալիս Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը ոգեկոչող հայտարարություններով։ Չեմ կարող չհիշատակել Հունաստանի Հանրապետության նախագահ Կոստանտինոս Տասուլասի, վարչապետ Կիրիակոս Միցոտակիսի, խորհրդարանի նախագահ Նիկիտաս Կակլամանիսի, քաղաքական գործիչների, խորհրդարանի գրեթե բոլոր ուժերի ներկայացուցիչների հայտարարությունները, ինչը ևս մեկ անգամ ի ցույց է դնում, ինչպես մեր համար եղբայրական Հունաստանի վարչապետն է արդարացիորեն նկատում, «հույն և հայ ժողովուրդների հավերժական միասնությունը հանուն Ճշմարտության, Արժանապատվության և Արդարության»։

Ամեն անգամ Հայոց ցեղասպանության հիշատակին անդրադառնալիս կարևոր եմ համարում անդրադառնալ մի քանի հանգամանքների, որոնց մեր ամենօրյա աշխատանքում առաջնային համարելու պարագայում ցեղասպանության կանխարգելման պայքարում գուցե և կունենանք առաջընթաց։

Նախ, անհրաժեշտ է բոլոր հնարավոր միջոցներով պայքարել ցեղասպանության ժխտողականության դեմ։ Ժխտողականությունն արտահայտվում է տարբեր ձևերով ու մեթոդներով, նպատակը մեկն է՝ ժխտել Հայոց կամ այլ ցեղասպանությունները։ Ժխտողականության դեմ պայքարը ինչպես միջազգային ատյաններում ընդունված տարբեր բանաձևերում է արտահայտվում, այնպես էլ ազգային օրենսդրություններում, մասնավորապես, ժխտողականության քրեականացման բանաձևերով։ Հունաստանն այս իմաստով այն քիչ երկրներից է, որը Հայոց ցեղասպանությունը ոչ միայն ընդունել, դատապարտել և պետական մակարդակով հիշատակում է, այլ նաև քրեականացրել է Հայոց ցեղասպանության, Հոլոքոստի և այլ ցեղասպանությունների ժխտողականությունը։

Երկրորդ, ցեղասպանության կանխարգելման պայքարի հաջողության գրավականներից մեկը ցեղասպանության դասավանդման արմատավորումն է ոչ միայն համալսարանական, այլ նաև միջնակարգ կրթական հաստատություններում։ Փորձի բերումով ես հանդիպել եմ դեպքերի, երբ 20 -րդ դարի ցեղասպանությունները հավասար ուշադրության չեն արժանանում դպրոցների դասավանդման ծրագրերում, եթե չասեմ, որ հաճախ Հայոց ցեղասպանության, հույների և ասորիների ցեղասպանության մասին դասավանդումը շատ երկրների դասավանդման ծրագրերից ուղղակի բացակայում է։ Տեղեկացվածության պակասը նվազեցնում է հասարակությունների դիմադրողականությունը այլ տեղերից ներմուծվող ապատեղեկատվական հոսքերի նկատմամբ, որը ժխտողականության հետ միասին կարող է պարունակել նաև այլատյացություն ցեղասպանության ենթարկված էթնոսների նկատմամբ։

Երրորդ հանգամանքը Հայոց ցեղասպանութան և այլ ցեղասպանությունների հիշատակման օրերն են։ Այդ օրերին մենք հիշատակի տուրք ենք մատուցում անմեղ զոհերին։ 2015 թվականին նրանք սրբադասվեցին Հայ Առաքելական եկեղեցու կողմից։ Ընդհանրապես, բոլոր ցեղասպանությունների զոհերն են անմեղ, և հիշատակի տուրքը ամենաքիչն է, ինչ յուրաքանչյուր իրեն քաղաքակիրթ համարող ժողովուրդ և քաղաքացի պարտավոր է անել։ Այդ կերպ բարձրացվում է նաև տեղեկացվածությունը տեղի ունեցած սարսափելի ոճիրների վերաբերյալ։ Իսկ տեղեկացվածության բարձրացումը իր հերթին նպաստում է հասարակությանը առավել պատրաստ լինել նման հնարավոր ողբերգական զարգացումներին ընդառաջ, վաղ զգուշացման բոլոր ազդակներն օգտագործել և կանխել նորանոր ցեղասպանությունները։ Որքան համընդհանուր լինեն հիշատակի միջոցառումները, այդքան մարդկանց գիտակցության մեջ կարմատավորվի արդեն կատարվածը և հույս կարթնանա, որ նոր ցեղասպանությունները կարող են կանխվել։

Հայոց ցեղասպանության պարագայում բոլոր վերը հիշատակված հանգամանքները՝ ցեղասպանության ժխտողականության մերժումը, դասավանդումը և ցեղասպանության օրվա համընդհանուր հիշատակումը, գործի են դրված Հունաստանում, և դա ամենևին պատահական չէ։ Հունաստանը առաջին երկրներից մեկն է եղել, որտեղ դեռևս 1895-1896 թթ. Համիդյան ջարդերի ժամանակ զգալի թվով հայ գաղթականներ են ապաստան գտնում: Իսկ 1915-1923 թթ. հույներն ու հայերը համատեղ ինքնապաշտպանական մարտեր են մղել Տրապիզոնում, Սամսունում և այլ վայրերում: Բազմաթիվ հայեր ցեղասպանության տարիներին ապաստան են գտել հույների տներում, հայ երեխաները՝ հույն ուղղափառ եկեղեցու հաստատություններում: Այս համատեքստում այսօր կցանկանայի հարգանքի տուրք մատուցել հույն հոգևորական, 1913-1923 թթ. Տրապիզոնի մետրոպոլիտ Խրիզանթոս Ֆիլիպիդիսին, ով 1915-1916 թթ. հանդես է եկել հայերի պաշտպանությամբ, hայ-հունական դաշինք ստեղծելու ջանքեր է գործադրել։ Նա նաև 1920 թ. հունական պատվիրակության կազմում Երևանում մասնակցել է Հայաստանի կառավարության հետ բանակցություններին՝ հայ-հունական համադաշնություն ստեղծելու ուղղությամբ։ Իհարկե, ոգեշնչող էին նախորդ օրն Հունաստանի գործադիր իշխանության ղեկավարի խոսքերը ջարդերից Հունաստանում ապաստան գտած մեր սիրելի հայրենակիցների վերաբերյալ, որ «նրանք դարձան մեր, այսինքն` Հունաստանի, ազգային հյուսվածքի մի մասը և հասարակության ստեղծագործական թևը»։

Ամփոփելով խոսքս, կցանկանայի ընդգծել, որ ցեղասպանության կանխարգելման կարևորագույն գործոնն, իհարկե, վերջին հաշվով դիմացկուն հասարակություն կառուցելն է՝ վստահելի բարեկամներով։ Հայաստանի համար նման բարեկամ է հանդիսանում Հունաստանը։ Պատմությունը ցույց է տվել, որ հայ ժողովուրդը, ինչպես և արյունակից եղբայրներ հույները, նորից ու նորից գտնում են վերածնման ճանապարհը։ Մեր հիշողությունը զենք չէ, այլ զարթոնքի աղբյուր։ Հենց այդ հիշողությամբ ու համախմբվածությամբ միայն մեզ կհաջողվի պաշտպանել պատմական ճշմարտությունն ու արժանապատվությունը»։