Արդյո՞ք Հնդկաստանը և Հայաստանը գնում են դեպի ռազմավարական գործընկերության․ The National Interest

Հայաստանի հետ Հնդկաստանի ամուր հարաբերությունները կարող են կասեցվել Կովկասի ուժերի հավասարակշռության փոփոխության պատճառով։ Գրել է The National Interest-ը։

Հրատարակությունը գրել է, որ Երբ խոսքը վերաբերում է հնդկական աշխարհաքաղաքական խուսավարումներին, համաշխարհային ռազմավարական հանրությունը զգում է, որ Հնդկաստանը բռունցքով հարվածում է իր ծանրությունից շատ ցածր՝ հիմնականում սահմանափակվելով Հարավային Ասիայում:

«Մինչև վերջերս Հնդկաստանի ռազմավարական հաշվարկը հիմնականում սահմանափակվում էր Պակիստանով, որին հաջորդում էր Չինաստանը: Նրա տարածումը դեպի արևմտյան աշխարհ հիմնականում տնտեսական և մշակութային էր՝ բացառելով պաշտպանական գործարքների վրա հիմնված չնչին ռազմավարական բաղադրիչը: Այնուամենայնիվ, այն բանից հետո, երբ Դոկլամում և Գալվանում չինական ներխուժումները վատթարացրին Հնդկաստան-Չինաստան հարաբերությունները և Քաշմիրի հակամարտությունում Թուրքիայի նման արտատարածաշրջանային դերակատարների ներգրավումը, Հնդկաստանի արտաքին քաղաքականության տեսլականը, մոտեցումը և ռազմավարական հաշվարկները ընդլայնվում են Հարավային Ասիայի սահմաններից դուրս»,- գրել է հոդվածագիրը:

Հնդկաստանի տարածումը դեպի Հայաստան այս նոր փոփոխության մի մասն է: «Հնդկաստանի արտաքին գործերի նախարար դոկտոր Ս. Ջայշանկարի՝ 2021 թվականի հոկտեմբերի այցը Երևան պատմական է, քանի որ սա Հնդկաստանի ԱԳ նախարարի առաջին նման այցն է Հայաստան վերջին երեսուն տարվա ընթացքում։ Մինչ այս, վարչապետ Մոդին Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի շրջանակում հանդիպել է իր հայ գործընկեր Նիկոլ Փաշինյանին՝ խնդրելով Երևանի աջակցությունը Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) հետ առևտրային համաձայնագրի ավարտին հասցնելու հարցում։

Վերջին երեք տարիներին Հնդկաստանը հայտնվել է որպես Հայաստանին զենք մատակարարող խոշոր երկիր։ Պաշտպանության այս խոշոր գործարքները ներառում են Pinaka բազմափողանի հրթիռային կայանների վաճառքը, 40 միլիոն դոլար արժողությամբ պայմանագիր SWATHI զենքի տեղորոշման ռադարների, զինամթերքի հակատանկային հրթիռների և 155 մմ հրանոթների:

Հնդկաստանի արտաքին գործերի նախարարությունում հեղինակի զրուցակիցները հայտնել են, որ Հայաստանը շահագրգռված է ավելի շատ պաշտպանական գործարքներով, այդ թվում՝ անօդաչու թռչող սարքերի և հակադրոնային համակարգերի, թափառող զինամթերքի և միջին հեռահարության «երկիր-օդ» (զենիթային) հրթիռների նկատմամբ։ 2022 թվականի հոկտեմբերին Հայաստանի պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանն այցելել է Նյու Դելիի պաշտպանական ցուցահանդես ու հանդիպել իր հնդիկ գործընկեր Ռաջնաթ Սինգհին։

Ըստ հեղինակի՝ այս բոլոր զարգացումները հիմնված են երկու երկրների միջև դարեր շարունակ գոյություն ունեցող ամուր մշակութային և պատմական կապերի ամուր հիմքի վրա: Հայ գործարար համայնքը Հնդկաստանում ապրում է ավելի քան չորս դար։ Կալկաթայում են գտնվում հայկական դարավոր եկեղեցիները: Չեննայում կազմվել է հայ ազգի սահմանադրության առաջին նախագիծը։

Մինչև 2020 թվականի պատերազմը, ըստ The National Interest-ի,  Հնդկաստանը քիչ թե շատ հստակ դիրքորոշում ուներ՝ աջակցելով Հայաստանին Ադրբեջանի տարածքային ագրեսիայի դեմ։ «Թուրքիայի և Պակիստանի աջակցությունն Ադրբեջանին ավելի էական դարձրեց Հնդկաստանի կողմից Հայաստանին աջակցելը։ 2017 թվականին Թուրքիան, Ադրբեջանը և Պակիստանը ստորագրել են եռակողմ համաձայնագիր՝ պաշտպանական և ռազմավարական կապերը զարգացնելու համար: Հատկանշական է, որ Ադրբեջանը Քաշմիրի հարցում իր աջակցությունն է հայտնել Պակիստանին, իսկ Հայաստանը՝ Հնդկաստանին»։

«Հաշվի առնելով վերը նշված զարգացումները՝ ողջամիտ է եզրակացնել, որ երկու երկրներն էլ շարժվում են դեպի ամուր ռազմավարական գործընկերություն։ Այնուամենայնիվ, Հնդկաստանի հարաբերական լռությունը 2023 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի անկումից հետո ցույց է տալիս հարաբերությունների նկատմամբ Նյու Դելիի խանդավառության չափավոր անկում ու պահպանված լավատեսության զգացում կասկածամտության հիման վրա: Հավանաբար, այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը ամրապնդեց իր վերահսկողությունը Լեռնային Ղարաբաղի վրա, Հնդկաստանն այժմ իրեն անապահով է զգում այս տարածաշրջանում իր ներդրումների և ռազմավարական կապի ծրագրերի վերաբերյալ: Հնդկաստանը կարող է վերանայել իր վերը նշված նախապատվությունը Սյունիքի տարանցիկ երթուղու նկատմամբ, քանի որ նրա կազմում է գտնվում Զանզեգուրի տարածաշրջանը»,- նշել է հոդվածագիրը

Հրատարակությունն ընդգծել է, որ Բաքուն պահանջներ է ներկայացրել «Զանզեգուրի միջանցքի» նկատմամբ, քանի որ այն ապահովում է անարգել մուտք դեպի Նախիջևանի էքսկլավ: «Հաշվի առնելով Ադրբեջանի ռեվիզիոնիստական մտադրությունը՝ Բաքվից բխող այս սպառնալիքները չի կարելի թերագնահատել։ Հետևաբար, տիրող անկայունությունը և անվտանգության անկայուն իրավիճակը կարող են թուլացնել Հնդկաստանի ոգևորությունը Սյունիքով տարանցիկ երթուղու նկատմամբ»։

Ըստ հոդվածագրի՝ այնուամենայնիվ, Հնդկաստանը կանգնած է դժվար ընտրության առջև. Հնդկաստանը խորապես ներդրված է Չահբահար նախագծում և Միջազգային Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքը դիտարկում է որպես կարևորագույն հաղորդակցական նախագիծ՝ դեպի Եվրոպա ցամաքային երթուղիներ ձեռք բերելու համար: Չնայած Իրանի և Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների խոչընդոտներին և Իրանի հետ արբիտրաժային հարցերի շուրջ տարաձայնություններին, Հնդկաստանը վերջնականացրել է Իրանի հետ տասնամյա պայմանագիրը Չահբահար նավահանգստի օգտագործման համար:

«Հետևաբար, արդյոք այս խոցելիությունները կստիպեն Հնդկաստանին ուսումնասիրել ադրբեջանական երթուղին INSTC-ի համար՝ Թուրքիա-Պակիստան-Ադրբեջան դաշինքի ֆոնին, մնում է միլիոն դոլարի հարց»,- շեշտել է The National Interest-ը:

Հրատարակությունը նշել է, որ բացի վերը նշված գործոններից, Հարավային Կովկասում գլոբալ տերությունների աճող ներգրավվածությունը կարող է խոչընդոտել նաև Հնդկաստան-Հայաստան հարաբերությունները ռազմավարական գործընկերության վերածելուն։ 

«Հաշվի առնելով իր հակակրանքը դաշինքների հանդեպ՝ Նյու Դելին կխուսափի ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի միջև սառը պատերազմի մեկ այլ ճակատում հայտնվելուց: Բացի այդ, Հնդկաստանի ամուր կապերն Իսրայելի, Իրանի ոխերիմ թշնամու, և Իրանի՝ Չինաստանի, Հնդկաստանի ոխերիմ թշնամու հետ, Հնդկաստանի համար ավելի ու ավելի դժվար կդարձնեն Ռուսաստանի և Իրանի գլխավորած INSTC-ում իր ներգրավվածությունը շարունակելը և հետագան: Հնդկաստանի համար ամենավատ սցենարը լինելու է INSTC-ի անցումն Ադրբեջանի տարածքով։ Հետևաբար, կարելի է պնդել, որ Հարավային Կովկասում տիրող անորոշության և անկայունության պայմաններում Հնդկաստանը կնախընտրի առաջ շարժվել Հայաստանի հետ երկկողմանի հետագծով` հատուկ ուշադրություն դարձնելով պաշտպանական գործարքներին և տնտեսական կապերին»,- հավելել է հոդվածի հեղինակը։