Ռու­սաս­տա­նի և՛ ցան­կա­ցած ակ­տիվ գոր­ծո­ղու­թյուն, և՛ ան­գոր­ծու­թյու­նը կարող են մի­այն վատթա­րաց­նել ընդ­հա­նուր իրա­վի­ճա­կը․ «Փաստ»

Ռու­սաս­տա­նի և՛ ցան­կա­ցած ակ­տիվ գոր­ծո­ղու­թյուն, և՛ ան­գոր­ծու­թյու­նը կարող են մի­այն վատթա­րաց­նել ընդ­հա­նուր իրա­վի­ճա­կը․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

sb.by-ը «Լեռնային Ղարաբաղի Գորդյան հանգույցը. Արդյո՞ք ՀԱՊԿ-ը կկարողանա այն քանդել» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ կա հայ-ադրբեջանական հակամարտության իրադարձությունների ընթացքի և ՀԱՊԿ դերի վրա ազդող չորս գործոն: Ավելի լավ հասկանալու համար, թե ինչ է կատարվում ներկայում Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին, անհրաժեշտ է որոշ շեշտադրումներ անել։ Մինչև 2020 թվականի սեպտեմբերը՝ Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի սկիզբը, Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղում ուներ մոտ 15-20 հազար զինվոր և ամրացված պաշտպանական գիծ, որը ադրբեջանական զորքերը ճեղքեցին զինված գործողությունների ժամանակ։ Այսօր այդ տարածաշրջանի չամրացված դիրքերում 2000-ից էլ պակաս ռուս խաղաղապահ կա, բացի այդ, նրանք չունեն ռազմական գործողություններ վարելու մանդատ։ Ուստի ակնհայտ է, որ Ռուսաստանն ու ՀԱՊԿ-ն այս պահին տարածաշրջանում չունեն բավարար ուժեր ու միջոցներ նման միջադեպերին դիմակայելու համար։

Միաժամանակ, Ադրբեջանը բացահայտորեն կիրառում է հրետանի և համազարկային կրակի ռեակտիվ հրթիռային համակարգեր։ ՀԱՊԿ-ը մինչ հիմա միայն դիտորդական առաքելություն է ուղարկել, իսկ Ադրբեջանի գործողությունները որակվել են «անընդունելի»։ Սա առաջին գործոնն է: Երկրորդ կարևոր գործոնը հենց Հայաստանի ներքին քաղաքականությունն է։ Նիկոլ Փաշինյանը ժամանակին իշխանության է անցել «թավշյա հեղափոխության» արդյունքում՝ նախորդ իշխանության հրաժարականի և զանգվածային բողոքի ակցիաների հետևանքով։ Այն ժամանակ իշխանության ղեկին էր Հանրապետական կուսակցությունը։ Իսկ դրա ողնաշարը կազմող մասսան հիմնականում Լեռնային Ղարաբաղից է, այդ թվում՝ բիզնեսի ներկայացուցիչները, զինվորականները և Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի հերոսները։

Եվ ներկայում Փաշինյանը, այդ թվում՝ ներքին պատճառներով, առանձնապես ցանկություն չունի պաշտպանելու իր այն քաղաքական հակառակորդների ժառանգությունը, որոնց դեմ երկար տարիներ պայքարել է։ Ընդ որում, Ղարաբաղյան պատերազմում պարտությունն ինքնին աղետալի հետևանքներ չի ունեցել Փաշինյանի համար, նա պահպանել է իշխանությունը և հետագայում հաղթել ընտրություններում։ Ուստի, կարող ենք եզրակացնել, որ ո՛չ Հայաստանի վարչապետի, ո՛չ էլ հայկական սփյուռքի արևմտամետ հատվածի համար, որի վրա Փաշինյանը հենվում է, Ղարաբաղի խնդիրն առաջնային չէ։ Ավելին, տարածքների հանձնման պատճառով Փաշինյանի քաղաքական հակառակորդները, որոնք այնտեղ շահեր ունեին, խիստ թուլացել են։ Այստեղից կարելի է ենթադրել, որ դժվար թե արժե ակնկալել, որ Ղարաբաղի հարցում Ռուսաստանն ավելի հայանպաստ դիրքորոշում կորդեգրի, քան ինքը՝ Հայաստանը։

Ավելի շուտ, ներկայումս մենք տեսնում ենք Մոսկվայի փորձերը՝ ինտեգրելու Ադրբեջանի և Հայաստանի վիճելի տարածքները ընդհանուր տնտեսական կապերի մեջ, այնտեղ տարանցիկ միջանցքներ բացելու և ջրամատակարարման ծրագրեր իրականացնելու համար։ Այդ ամենը, ըստ Ռուսաստանի, պետք է նվազեցնի ընդհանուր լարվածությունը։ Երրորդ կարևոր գործոնն այն է, որ, ցավոք, ռուս-հայկական հարաբերությունները այժմ գտնվում են իրենց վատթարագույն կետում՝ թեկուզ եթե համեմատության համար վերցնենք վերջին 30 տարին: Պատահականորեն է, թե ոչ, բայց ներկայիս սրացման նախօրեին Հայաստանի ներսում արմատական խմբավորումները Ռուսաստանին մեղադրեցին Երևանի առևտրի կենտրոնում ահաբեկչություն իրականացնելու մեջ, ինչին ի պատասխան ՌԴ դեսպանատունը նոտա էր հղել ՀՀ ԱԳՆ-ին։ Հայաստանի պետական լրատվամիջոցները, մեղմ ասած, քննադատաբար են վերաբերվում Ռուսաստանին։ Կրեմլը մեղադրվում է անբավարար աջակցության և պայքարելու չկամության մեջ, իսկ Վլադիմիր Պուտինի և Նիկոլ Փաշինյանի անձնական շփումներն այնքան էլ արդյունավետ չեն։ Այնուամենայնիվ, չնայած քննադատություններին, պետք է ասել, որ միայն Ռուսաստանի ջանքերի շնորհիվ է, որ այժմ սկզբունքորեն գոյություն ունի Ղարաբաղի հայկական հատվածը։

Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում կրած ռազմական պարտությունը շատ նշանակալից էր, և կարելի էր խոսել Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի, իսկ հետո մայրաքաղաք Ստեփանակերտի գրավման մասին, այսինքն չճանաչված հանրապետության լիակատար լուծարման մասին։ Միայն բանակցությունների կազմակերպումը, իսկ հետո Ռուսաստանի խաղաղապահ առաքելությունը հնարավորություն տվեցին պահպանել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը գոնե ներկա կրճատված սահմաններում։ Ակնհայտ է նաև, որ արևմտյան ոչ մի խաղաղապահ, օրինակ՝ ֆրանսիացի, այնտեղ չի գնա։ Ավելին, Արևմուտքը չի կարող և չի ցանկանում փչացնել հարաբերությունները Թուրքիայի հետ՝ Լեռնային Ղարաբաղ ուղարկելով իր կոնտինգենտին։ Եվ վերջապես իրավիճակի զարգացման վրա ազդող չորրորդ գործոնը՝ Թուրքիան։ Այսօր Թուրքիան (Ադրբեջանի հիմնական ռազմաքաղաքական դաշնակիցը) սերտորեն ներգրավված է նավթի, գազի և այլ ապրանքների վերաարտահանման ռուսական տնտեսական սխեմաներում։

Բացի այդ, Ստամբուլը միջնորդ է հանդես եկել Ուկրաինայի հետ բանակցություններում, և, վերջապես, Սիրիայում Ռուսաստանի հետ ընդհանուր շփման կետեր են եղել։ Ուստի Ռուսաստանի համար այժմ չափազանց ձեռնտու չէ ռազմական հակամարտությունում հայանպաստ դիրքորոշում որդեգրել՝ ի վնաս սեփական շահերի։ Այս բոլոր գործոնների համադրությունը տալիս է շատ բարդ դասավորվածություն, որում Ռուսաստանի և՛ ցանկացած ակտիվ գործողություն, և՛ անգործությունը միայն կարող են վատթարացնել ընդհանուր իրավիճակը։ Եվ ՀԱՊԿ-ը ստիպված է լինելու լուծել այս գլուխկոտրուկը, այս ղարաբաղյան Գորդյան հանգույցը:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում