«Հայոց ցեղաuպանություն» եզրույթից նահանջը՝ «նվեր» Փաշինյանին և Էրդողանին․ «Հրապարակ»

«Հրապարակ» թերթը գրել է․

Միացյալ Նահանգների նոր նախագահ Դոնալդ Թրամփի ապրիլքսանչորսյան ուղերձը բուռն քննադատությունների առիթ է տվել, իսկ Հայաստանում Եվրամիության դիտորդական առաքելությունը պարզապես սկանդալի կենտրոնում է հայտնվել, քանի որ X-ից հեռացրել է Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցի վերաբերյալ գրառումը, որում «Ցեղասպանություն» բառն էր պարունակվում։ Որոշ ժամանակ անց նոր գրառում է հայտնվել, որտեղ բացակայում է «Ցեղասպանություն» բառը, եւ նշվում է, որ Առաքելությունը հարգանքի տուրք է մատուցել 1915-1923 թվականների հայ զոհերի հիշատակին։ «Այս օրը հիշեցնում է, որ մենք պետք է ամեն ինչ անենք, որպեսզի նման վայրագություններ չկրկնվեն»,- նշվում է գրառման մեջ։ 

Իսկ ԱՄՆ նախագահ Թրամփն ապրիլի 24-ի իր ուղերձում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ օգտագործել է լատինատառ «Մեծ Եղեռն» (Meds Yeghern) տերմինը՝ կարծես ամերիկացիները հասկանում են հայերեն: Այդ տերմինն առաջինը 2009 թվականին կիրառել էր դեմոկրատ Բարաք Օբաման, ինչպեսեւ Թրամփը՝ իր նախորդ նախագահության շրջանում։  

 «Այսօր մենք ոգեկոչում ենք Մեծ Եղեռնը եւ հարգում 20-րդ դարի մեծագույն աղետներից մեկի ընթացքում տառապած հրաշալի հոգիների հիշատակը»,- ասված է Սպիտակ տան պաշտոնական կայքում տեղադրված ուղերձում։ «1915 թվականից սկսած՝ մեկուկես միլիոն հայեր աքսորվեցին եւ մահվան երթի դուրս եկան Օսմանյան կայսրության վերջին տարիներին: Հիշատակի այս օրը մենք վերստին միանում ենք Հայկական Մեծ Համայնքին Ամերիկայում եւ ամբողջ աշխարհում՝ սգալով կորսված բազմաթիվ կյանքերը: Ամեն տարի ապրիլի 24-ին մենք խորհում ենք ամերիկացի եւ հայ ժողովուրդների ամուր եւ հարատեւ կապերի մասին: Մենք հպարտ ենք Հայկական եւ Սիրիական օգնության կոմիտեով՝ 1915-ին հաստատված բեկումնային ջանք, որը վճռական մարդասիրական օժանդակություն ցուցաբերեց հայ փախստականներին, եւ երախտապարտ ենք հազարավոր ամերիկացիներին, որոնք նպաստեցին կամ կամավորագրվեցին՝ իրենց տներից վտարված հայերին օգնելու համար»,- ասված է ԱՄՆ նախագահի ուղերձում:

«Այս օրը մենք ականատեսն ենք ողբերգությանը դեմ-հանդիման հայ ժողովրդի ամրության եւ տոկունության: Մենք բախտավոր ենք, որ այնքան շատ հայեր մեր ափերն են բերել իրենց հարուստ մշակույթը եւ այնքան շատ նպաստ են բերել մեր երկրին, այդ թվում՝ պարգեւների արժանացած զինվորների, նշանավոր արտիստների, հռչակավոր ճարտարապետների եւ հաջողակ գործարարների»,- հայտարարել է Թրամփը:

ԱՄՆ նախագահը վստահեցրել է, որ իր վարչակազմը նվիրված է մնում կրոնական ազատության եւ խոցելի փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանությանը: «Մենք անհամբեր սպասում ենք Հայաստանի հետ մեր ռազմավարական գործընկերության շարունակմանը եւ տարածաշրջանային կայունությանն աջակցելուն, մինչ շարունակում ենք ձգտել կայուն բարգավաճման եւ անվտանգության»,- ուղերձն ամփոփել է Դոնալդ Թրամփը: Միացյալ Նահանգները թե՛ նախագահի, թե՛ Կոնգրեսի զույգ պալատների մակարդակով, հիշեցնենք, պաշտոնապես ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը, ԱՄՆ 46-րդ նախագահ Ջո Բայդենը, 2021 թվականից սկսած, իր ապրիլքսանչորսյան ուղերձներում գործածել է հենց «Հայոց ցեղասպանություն» տերմինը:

Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախումբը խստորեն դատապարտել է Դոնալդ Թրամփի հայտարարությունը։ Ամերիկահայ կազմակերպության գնահատմամբ՝ Սպիտակ տան ղեկավարը «Թուրքիայի ճնշման տակ հրաժարվել է նույնիսկ հիշատակել «Հայոց ցեղասպանություն» եզրույթը։ «Նախագահ Թրամփի նահանջը Հայոց ցեղասպանության ճանաչումից խայտառակ պարտություն է թուրքական սպառնալիքներին, քրիստոնյա հայերի դեմ Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի շարունակական ցեղասպանական ագրեսիան կանխելու պատասխանատվության ամոթալի չեղարկում»,- հայտարարել է Վաշինգտոնի Հայ դատի գրասենյակի տնօրեն Արամ Համբարյանը։ Նրա համոզմամբ՝ ԱՄՆ առաջնորդի «բացթողումը դիվանագիտական վրիպակ չէ, այլ՝ միտումնավոր նահանջ ճշմարտությունից»։

Երեկ մեզ չհաջողվեց ԵՄ առաքելությունից պարզել՝ ինչո՞ւ է «Ցեղասպանություն» բառը խմբագրվել-հանվել տեքստից, մեր զանգերը մնացին անպատասխան, ինչպես միշտ, անպատասխան են մնում, երբ փորձում ենք Առաքելության դիրքորոշումը լսել հայ-ադրբեջանական սահմանային կրակոցների վերաբերյալ։ Եվ, այդուհանդերձ, ո՞րն է նման հետքայլի պատճառը՝ Հայոց ցեղասպանության փաստը պաշտոնապես ճանաչած ԱՄՆ-ի ու եվրոպական առանցքային պետությունների հավաքական ներկայացուցիչ՝ ԵՄ դիտորդական առաքելության եւ ԱՄՆ նախագահի պարագայում։

Փաստարկը, թե տեղի են տվել թուրք-ադրբեջանական ճնշումներին, համոզիչ չէ: Մենք տեղեկություններ ունենք, որ ՀՀ իշխանությունները տեւական ժամանակ դիվանագիտական խողովակներով աշխատանք են տարել նույն ԱՄՆ վարչակարգի հետ, որպեսզի այս տարի Թրամփն իր ուղերձում զերծ մնա «Ցեղասպանություն» բառն օգտագործելուց, քանի որ «դա կարող է վնասել հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման» գործընթացին: Եվ այս դիրքորոշումը տեղավորվում է ցեղասպանության ճանաչումը` որպես արտաքին քաղաքականության օրակարգում առաջնահերթություն չդիտարկելու հանգամանքի շրջանակներում։ Այս մարդիկ Հայոց պատմությունն ուրանալու,  ստորաքարշության գնով թուրք-ադրբեջանական տանդեմից խաղաղություն մուրալու գծի մեջ են եւ ուզում են մի թղթի կտոր ստանալ, որը փրկօղակ կդառնա իրենց վերարտադրվելու համար: Այն իրական խաղաղության երաշխիք չի լինի, բայց ոմանց խաբելուն կծառայի։ 

Երեկ ոմանք հիշել էին, որ մինչ Արցախի հայաթափումը, երբ աշխարհը խոսում էր արցախցիների ինքնորոշման իրավունքի մասին, ՌԴ-ն հայտարարում էր, որ Արցախի կարգավիճակի հարցը փակված չէ, Գերմանիան` կանցլերի մակարդակով, խոսում էր Արցախի ինքնորոշման իրավունքի կարեւորությունից, Փաշինյանը խոսում էր մեր պահանջատիրության «նշաձողն» իջեցնելու մասին, բացառապես արցախցիների իրավունքների եւ ազատությունների մասին, հետո էլ հայտարարեց, որ Արցախի թեման փակ է, եւ այն արծարծելը Հայաստանի Հանրապետության գոյությունը դարձնում է անհնարին: Եվ, ի վերջո, հասանք նրան, որ ցեղասպանությունը ճանաչած օտարերկրյա պետություններն անգամ հրաժարվում են այդ տերմինը գործածելուց․ եթե հայերի պետության ղեկավարները դա չեն անում, ինչո՞ւ պետք է իրենք անեն` լարվածություն առաջացնելով Թուրքիայի հետ իրենց պետությունների հարաբերություններում:

Մանրամասները թերթի այսօրվա համարում։