Ժողովրդի քվեի վրա թքած ունենալու կոպիտ «արվեստը». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Ժողովրդավարական ուղի որդեգրած յուրաքանչյուր պետության համար ընտրություններն ու դրանց արդյունքների հիման վրա իշխանության ձևավորումը առանձնահատուկ կարևորություն ունի։ Սա դասագրքային ճշմարտություն է: Իսկ այս հարցում ամենաէական դերակատարությունն ունի այն հանգամանքը, թե ինչքանով են քաղաքացիները հնարավորություն ունենում իրացնել իրենց ընտրական իրավունքը՝ որպես ազատ կամարտահայտության օրինակ։

Այդ իրավունքի իրացումն էլ կախված է նրանից, թե որքանով են ազատ, թափանցիկ ու արդար անցկացվում այդ ընտրությունները։ Հայաստանում ընտրական գործընթացների թեման միշտ էլ բուռն կրքերի բորբոքման տեղիք է տվել, 1995 թվականից հետո ընտրությունների նկատմամբ հավատ չի եղել, անկախ նրանից, թե դժգոհության ծավալները որքանով են համապատասխանել իրականությանը: Փաստը մնում է փաստ, որ մեր երկրում ընտրությունները միշտ էլ, մեղմ ասած, վիճարկելի են եղել, իսկ արդյունքները՝ վիճելի: Հենց Նիկոլ Փաշինյանը, ընդհանրապես ընդդիմությունը և հասարակության մի զգալի մասը շատ էին քննադատում, թե ընտրությունները կեղծվում են, ընտրակաշառք է բաժանվում, գրանցվում են քաղաքացիներին ուղղորդելու դեպքեր և այլն։ Պետք է ընդունել, որ նախկինում ընտրական գործընթացի հետ կապված բազում խնդիրներ իրոք եղել են։

Եվ պատահական չէ, որ Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության եկավ առաջին հերթին, այսպես կոչված, ժողովրդի քվեն պաշտպանելու մասին լոզունգներով։ Եվ այդ շրջանակում նա փորձում էր իր հիմնական առաքելություններից մեկն այնպես ձևակերպել, որ խնդիր է դրել իշխանությունը «վերադարձնել» ժողովրդին։ Դրանով պայմանավորված՝ նա անընդհատ շահարկում էր (և է) ժողովրդի անունը՝ հայտարարելով, թե ընտրություններով ժողովուրդը ցույց է տալիս, որ ինքն է իշխանություն ձևավորում և իր դեմ խաղ չկա։ Սակայն ժամանակը ցույց տվեց, որ Փաշինյանի խնդիրը և մոտիվացիան ոչ թե ժողովրդի կամարտահայտությունն արձանագրող ընտրական պրակտիկայի ձևավորումն էր, այլ իրեն երկրի ներսում և երկրից դուրս իբրև «լեգիտիմ» իշխանություն ներկայացնելը։ Իսկ իրականության մեջ Փաշինյանն այնպիսի մեքենայություններ, հրեշավոր սխեմաներ ու երևույթներ ներմուծեց, որ դրանք անգամ նախկին իշխանությունների մտքի ծայրով չէին կարող անցնել։

Նախ՝ Փաշինյանի օրոք կատարելության հասցվեց ընտրությունների ժամանակ վարչական ռեսուրս կիրառելու պրակտիկան, երբ ընտրական գործընթացի ժամանակ համապատասխան պետական մարմինները իրենց լիազորությունները կատարելու փոխարեն օրուգիշեր ծառայեցվում են իշխանությունների վերարտադրությանը, ընդ որում՝ անթաքույց։ Պատահական չէ, որ երբ խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնելու նպատակով Փաշինյանը հրաժարական տվեց, մնաց որպես վարչապետի պաշտոնակատար՝ իր ողջ կառավարական լծակները գործի դնելով քարոզարշավի վրա ներազդեցություն ունենալու նպատակով։ Իսկ այն տեղերում, որտեղ, չնայած վարչական ռեսուրսի տոտալ կիրառմանը, իրավապահ համակարգի ճնշումներին, միևնույնն է, հաղթում են իշխանությունների համար ոչ ցանկալի թեկնածուները, նրանց նկատմամբ անմիջապես սկսվում են քրեական հետապնդումները, ինչպես նաև կիրառվում են այլ մեխանիզմներ ընտրությունների արդյունքները «ջրելու» համար։ Օրե՞նք, օրինականությո՞ւն, չէ, չենք լսել:

Օրինակ՝ Վանաձորում փաստացի հաղթած Մամիկոն Ասլանյանը ձերբակալվեց, ապա և կալանավորվեց, որպեսզի չդառնա քաղաքապետ։ Հիմա փնտրում են օրենքները «ձևելու» կամ իրենց ուզածով փոխելու տարբերակներ, որ այստեղ իրենց թեկնածուն հաղթի: Ու էլի՝ թքած հանրության կարծիքի, ընտրողի քվեի վրա: Նույն կերպ 2021 թվականի աշնանը Գորիսում ավագանու ընտրությունների արդյունքում ՔՊ-ն մեծ տարբերությամբ պարտվեց Գորիսի գործող ընդդիմադիր ղեկավար «Առուշ Առուշանյան» դաշինքին։ Սակայն Առուշանյանի դեմ քրեական գործեր կարվեցին, և ճիշտ է՝ մեղադրանքները որոշ ժամանակ անց հիմնականում հերքվեցին, ու նա ազատ արձակվեց, սակայն ի ցույց դրվեց այս ամբողջ թատրոնի նպատակը՝ Առուշանյանը 5 տարով զրկվեց ՏԻՄ ղեկավար պաշտոն զբաղեցնելու իրավունքից։ Իսկ, օրինակ՝ Վեդիում, որպեսզի ՔՊ-ական Գարիկ Սագսյանը դառնա համայնքի ղեկավար, այստեղ այնպիսի «կաշա» սարքեցին, որ նորից ընտրություններ անցկացվեցին, իսկ մինչ այդ համայնքի ղեկավարի ժ/պ նշանակվեց արդեն մեկ անգամ պարտված Սարգսյանը, որ հասցնի մոբիլիզացնել վարչական ռեսուրսը։

Այդ նպատակով նույնիսկ մարզպետ փոխվեց. պաշտոնը հորից որդուն անցավ, բայց նպատակը պարզ ու հստակ էր: Դե, ի վերջո, հաջողվեց կրկնակի ընտրությունների ու վարչական ռեսուրսի տարբեր մեթոդների կիրառման արդյունքում իրենց սրտի թեկնածու Գարիկ Սարգսյանին ուղղակի կարգել Վեդիի քաղաքապետ։ Սրանք միայն մի քանի օրինակներն են: Ընդհանուր առմամբ, իշխանություններն ամեն ինչ անում են, որ ժողովրդի քվեն տեղ չհասնի։ Իբր անցկացնում են ժողովրդավարական ընտրություններ, ազատ, արդար ընտրություններ, բայց երբ արդյունքներն իրենց ձեռնտու չեն լինում, դրանք պարզապես փոխում են: Այսինքն, «ժողովրդի ոտքերի տակ հող դարձած» Նիկոլ Փաշինյանի համար ժողովրդի ձայնը եղած-չեղածի հաշիվ է: «Հպարտ քաղաքացիները» երկրի վարչապետ են, գործոն են, կարևոր են միայն այն դեպքում, երբ պետք են Նիկոլին, երբ պետք են նրա անձնական նպատակները կյանքի կոչելու համար: Այս պարագայում նա սիրում է, խոնարհվում է:

Մնացյալ բոլոր դեպքերում նա թքած ունի ժողովրդի վրա էլ, նրա քվեի վրա էլ: Եվ ուրեմն, այն «հպարտ քաղաքացիները, ովքեր լրջորեն մտածում են, թե այս իշխանության օրոք գործոն են դարձել, իրենք են որոշում, թե ով պետք է լինի իրենց իշխանությունը (տեղական թե համապետական), պարզապես չարաչար սխալվում են, քանի որ իրականում նրանց փոխարեն որոշում է մեկ մարդ՝ Նիկոլ Փաշինյանը, որն իրեն ժողովրդի կամարտահայտությունից վեր է դասում։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում